Η συνέντευξη που ακολουθεί παραχωρήθηκε από τη συλλογικότητα του Μωβ Καφενείου στο γαλλικό πολιτικό περιοδικό Ζ το χειμώνα του 2012 – 2013. Μια πιο συντομευμένη εκδοχή της συνέντευξης μεταφράστηκε και κυκλοφόρησε το Μάιο του 2013 με το έβδομο τεύχος του περιοδικού που είναι αφιερωμένο στη Θεσσαλονίκη.
Για περισσότερες πληροφορίες http://zite.fr/
Ζ. Μπορείτε να μας κάνετε μια σύντομη παρουσίαση της ομάδας σας για να αρχίσουμε τη συνέντευξη;
Μ.Κ. Η συνέλευση του Μωβ Καφενείου ξεκίνησε να βρίσκεται το Μάρτη του 2008, ως ομάδα αυτομόρφωσης σχετικά με το φεμινισμό, στην κατάληψη Φάμπρικα Υφανέτ, στη Θεσσαλονίκη, απαρτιζόμενη από μέλη και μη της συλλογικότητας που ένιωσαν αυτήν την ανάγκη. Oρισμένες από την πρωτοβουλία που έκανε το κάλεσμα, συμμετείχαν παλαιότερα στην αντισεξιστική ομάδα που λειτουργούσε στο Αντιιεραρχικό Στέκι στην Ιατρική και όλες μας, συμμετείχαμε στην υποομάδα της Υφανέτ ενάντια στο trafficking, που λειτουργούσε στα πλαίσια του Πανελλαδικού Συντονιστικού Αναρχικών-Αντιεξουσιαστών για την Αλληλεγγύη σε Πρόσφυγες και Μετανάστες. Σε συνέχεια των ανωτέρω, προκύπτει το πως αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με την ιστορία των φεμινισμών.Ένα χρόνο μετά, στήσαμε τη δομή του Μωβ Καφενείου σε εβδομαδιαία βάση, στο χώρο της κατάληψης, κάνοντας προβολές, εκδηλώσεις, θεματικές βραδιές. Δημιουργήθηκε, έτσι, ένα έδαφος αναστοχασμού και διερώτησης πάνω στην έμφυλη πραγματικότητα και η καθεμία και ο καθένας μπόρεσε να νιώσει άνετα αλλά και να αμφισβητήσει το φύλο και τη σεξουαλικότητά του. Η συλλογικότητα, πλέον, υφίσταται ως ομάδα που ασχολείται με ζητήματα καταπίεσης και εξουσίας που προκύπτουν από τις έμφυλες σχέσεις μέσα στην πατριαρχική και καπιταλιστική συνθήκη, ενώ το καφενείο συνεχίζει να λειτουργεί αντιιεραρχικά και αυτοοργανωμένα και μάλιστα φέτος κλείνει τα τέσσερά του χρόνια.
Ζ. Μπορείτε να μας πείτε ποιο είναι το γενικό πλαίσιο για τα δικαιωμάτων των γυναικών και για την ισότητας των φύλων στην Ελλάδα σήμερα;
Μ.Κ. Oι νόμοι που έχουν θεσπιστεί για την προστασία των γυναικών, αφορούν την ενδοοικογενειακή βία, το βιασμό (εκτός από το αδίκημα του βιασμού, στοιχειοθετείται ως αδίκημα, η προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας και η κατάχρηση σε ασέλγεια), τη σεξουαλική παρενόχληση –στο πλαίσιο της εφαρμογής των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών σε θέματα εργασίας και απασχόλησης– καθώς και το trafficking, ή κατ’ εμάς λιγότερο εξευγενισμένα, της καταναγκαστικής πορνείας. Τώρα, το κατά πόσο και πώς αυτοί οι νόμοι βρίσκουν εφαρμογή, είναι μια άλλη, μεγάλη συζήτηση…
Ζ. Υπάρχει κάποιος κρατικός μηχανισμός που παρέχει βοήθεια στα θύματα της βίας;
Μ.Κ. O μόνος κρατικός φορέας που παρέχει βοήθεια σε γυναίκες (αποκλειστικά) που έχουν υποστεί κάποιου είδους βία, είναι η Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων (ΓΓΙΦ), που ανήκει στο Υπουργείο Εσωτερικών. To 2012, o ίδιος φορέας δημιούργησε και λειτουργεί συμβουλευτικά κέντρα για τη βία κατά των γυναικών, στην Αθήνα (όπου λειτουργούν δύο) και σε άλλες τέσσερις επαρχιακές πόλεις. Τα κέντρα αυτά, όπως διατείνεται ο φορέας, στελεχώνονται από ειδικό επιστημονικό προσωπικό συμβούλων εξειδικευμένων στην προσέγγιση των γυναικών με την οπτική του φύλου (ψυχολόγους, κοινωνικές/ούς λειτουργούς και νομικούς) και παρέχουν δωρεάν υπηρεσίες πληροφόρησης και συμβουλευτικής στις γυναίκες που απευθύνονται σε αυτά, στο πλαίσιο ολοκληρωμένων δράσεων ψυχοκοινωνικής στήριξης». Επίσης, λειτουργεί κάτω από τον ίδιο φορέα, η 24ωρη τηλεφωνική γραμμή SOS 15900 για τις γυναίκες που έχουν υποστεί οποιαδήποτε μορφή βίας.
Ζ. Υπάρχει κάποιος νόμος για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων;
Μ.Κ. Η Ελλάδα το 1950 αποποινικοποιεί την (ανδρική) ομοφυλοφιλία. Ωστόσο, στο νέο ποινικό κώδικα παραμένει ένα άρθρο, (αν και ο ποινικός κώδικας αναθεωρήθηκε πολλές φορές, το άρθρο αυτό δε διαγράφηκε), που ποινικοποιεί συγκεκριμένες συμπεριφορές. Σύμφωνα, λοιπόν, με το άρθρο 347 του ποινικού κώδικα, τιμωρείται αυτεπάγγελτα, χωρίς δηλαδή να κατατεθεί μήνυση, η παρά φύση ασέλγεια μεταξύ αρρένων, η οποία τελείται α) με κατάχρηση μιας σχέσης εξάρτησης που στηρίζεται σε οποιαδήποτε υπηρεσία β) από ενήλικο με αποπλάνηση προσώπου νεότερου από 17 ετών γ) από κερδοσκοπία και δ) κατ’ επάγγελμα. Οι προσπάθειες του Έλληνα νομοθέτη, να προστατέψει τον πατριάρχη Έλληνα οικογενειάρχη είναι φανερές. Το άρθρο αυτό, αντιβαίνει το ελληνικό αλλά και το ευρωπαϊκό σύνταγμα και προσβάλλει την ισότητα των δύο φύλων. Η χώρα στην οποία τυχαίνει να κατοικούμε, είναι μια από τις ελάχιστες χώρες στην Ευρώπη, που ισχύουν τέτοιοι νόμοι, που προωθούν τις διακρίσεις με βάση το φύλο και το σεξουαλικό προσανατολισμό.
Έχουν γίνει διάφορες κινήσεις για την κατάργηση του συγκεκριμένου άρθρου, π.χ. η Ομοφυλοφιλική και Λεσβιακή κοινότητα Ελλάδος (ΟΛΚΕ), υπέβαλλε αίτηση για κατάργηση του άρθρου στον Υπουργό Δικαιοσύνης. Όπως είπαμε παραπάνω, το άρθρο εξακολουθεί να υφίσταται.
Επίσης, δεν υπάρχει επίσημη αναγνώριση των ομοφυλόφιλων ζευγαριών. Ωστόσο, οι διατάξεις του Αστικού Κώδικα περί πολιτικού γάμου δεν αναφέρουν ότι οι μελλόνυμφοι πρέπει να είναι αποκλειστικά διαφορετικού φύλου, κάτι που δεν απαγορεύει, άρα επιτρέπει στη θεωρία τον γάμο μεταξύ ομοφυλοφίλων.
Ακόμη, το Γενάρη του 2013, έγινε μια τροποποίηση στο νομοσχέδιο “Νόμος περί Ναρκωτικών και άλλες διατάξεις”. Στο άρθρο λοιπόν 68, αναφέρεται ότι “Τα εγκλήματα που τελούνται από μίσος εθνοτικό, φυλετικό, θρησκευτικό, ή μίσος λόγω διαφορετικού γενετήσιου προσανατολισμού αντίκειται ευθέως στις αρχές της ελευθερίας, της δημοκρατίας, του σεβασμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών, καθώς και του κράτους δικαίου, αρχές στις οποίες θεμελιώνεται η Ευρωπαϊκή Ένωση και το πολίτευμα […]”. Αναφέρονται, λοιπόν, πλέον τα εγκλήματα μίσους στο νέο νομοσχέδιο, που τελούνται λόγω διαφορετικού γενετήσιου προσανατολισμού, απουσιάζει όμως, η αναφορά στην ταυτότητα φύλου, που αποτελεί και το αίτημα των διεμφυλικών/τρανς ατόμων.
Τέλος, παρ’ όλη την αντίφαση της νομικής κατάστασης, το 2005 υιοθετήθηκε ένας νόμος, που προστατεύει τα ομοφυλόφιλα άτομα, ενάντια στην άνιση μεταχείριση, με βάση τον γενετήσιο προσανατολισμό. Σκοπός του νόμου αυτού, είναι η θέσπιση του γενικού πλαισίου ρύθμισης για την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, καθώς και για την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού στον τομέα της απασχόλησης και της εργασίας.
Όπως όλοι/ες ξέρουμε ο σεξισμός, η πατριαρχία, η ομοφοβία και η τρανσφοβία εξακολουθούν να υπάρχουν. Με θέσπιση άρθρων ή χωρίς.
Ζ. Η (αντρική) ομοφυλοφιλία αποποινικοποιήθηκε το 1950. Τι συμβαίνει με τη γυναικεία ομοφυλοφιλία; Και “αποποινικοποιήθηκε” πάει να πει ότι συνεχίζει να θεωρείται παράνομη, αλλά δεν επιβάλλεται κάποια ποινή, αν δεν κάνω λάθος. Περί αυτού πρόκειται ή θέλατε να πείτε νομιμοποιήθηκε;
Μ.Κ. Πουθενά στο νόμο δε συναντάται σχετική διάταξη για τη γυναικεία ομοφυλοφιλία. Αυτή απλά δεν υπάρχει! Αποποινικοποιείται, σημαίνει ότι παύει η ποινική δίωξη του αδικήματος. Καταργείται από τον ποινικό κώδικα, δεν είναι πλέον ποινικά κολάσιμη πράξη. Προσθετικά, δύο νομοθετικές ρυθμίσεις έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, που καταργούν διακρίσεις σε βάρος σεξουαλικών “μειονοτήτων” : α) ρυθμίζεται πλέον η αλλαγή φύλου στην ταυτότητα, αφού ένα πρόσωπο έχει προβεί σε εγχείρηση, β) αναγνωρίζεται και η ανδρική πορνεία, αφού ο νόμος πλέον αναφέρεται σε “πρόσωπα” και όχι σε γυναίκες, όπως μέχρι πρόσφατα.
Ζ. Πάντως συμφωνούμε ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχουν ομόφυλα παντρεμένα ζευγάρια;
Μ.Κ. Στην Ελλάδα, εκτός από τον γάμο – πολιτικό ή θρησκευτικό – ισχύει από το 2008 και το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης. Όμως, σε αντίθεση με όσες χώρες έχουν προχωρήσει μέχρι τώρα στη θέσπιση τέτοιων συμφώνων, το ελληνικό σύμφωνο συμβίωσης ρητά αφορά μόνο σε ετερόφυλα ζευγάρια.
Τον Ιούνιο του 2008, ένα ζευγάρι αντρών και ένα ζευγάρι γυναικών μετέβησαν στο νησί της Τήλου, όπου ο δήμαρχος, έπειτα από νομική γνωμοδότηση ότι ο νόμος δεν προσδιορίζει αν τα πρόσωπα που συνάπτουν γάμο πρέπει ή όχι να είναι ετερόφυλα, προχώρησε στην τέλεση των πρώτων δύο πολιτικών γάμων ομόφυλων ζευγαριών. Οι γάμοι αυτοί κηρύχτηκαν άκυροι και ανυπόστατοι από τα Ελληνικά δικαστήρια και οι θιγόμενοι κατέφυγαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Η απόφαση του ΕΔ αναμένεται να εκδοθεί μέσα στο 2013.
Ζ. Υπάρχει κάποιος νόμος για την ισότητα ή την ισότητα των μισθών;
Μ.Κ. Ναι, υπάρχουν, με ελλείψεις φυσικά και με διακρίσεις που παράγουν και αναπαράγουν. Η ισότητα των φύλων, θεωρητικά, κατοχυρώνεται αρχικά από το Σύνταγμα της χώρας, στο οποίο Έλληνες και Ελληνίδες είναι ίσοι απέναντι στο νόμο και έχουν ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις. Ειδικότερα, υπάρχει πρόσφατος τροποποιημένος νόμος του 2010, που αναφέρεται στην εφαρμογή της αρχής των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών σε θέματα εργασίας και απασχόλησης. Ο σκοπός του είναι να εξασφαλίσει α) την πρόσβαση στην απασχόληση, συμπεριλαμβανομένης της επαγγελματικής εξέλιξης, και στην επαγγελματική κατάρτιση συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης με σκοπό την απασχόληση (“vocational training”), β) τις συνθήκες και τους όρους εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της αμοιβής και γ) τα επαγγελματικά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης. Σε μεταγενέστερο άρθρο, αναφέρεται συγκεκριμένα επί της ισότητας των αμοιβών. Δηλαδή, ότι άνδρες και γυναίκες δικαιούνται ίση αμοιβή για όμοια εργασία ή για εργασία ίσης αξίας. Ακόμη, υφίσταται άλλος νόμος του 2009, που σκοπός του είναι, η καθιέρωση ενός πλαισίου για την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φύλου, όσον αφορά την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες και την παροχή αυτών.
Η πραγματικότητα όμως σύμφωνα με τα στοιχεία είναι διαφορετική. Για παράδειγμα, το γεγονός ότι οι γυναίκες κατανέμονται κατά προτεραιότητα σε επαγγέλματα χαμηλής ειδίκευσης, στα οποία οι μέσες αποδοχές είναι ούτως ή άλλως χαμηλές, καθιστά τους γυναικείους μισθούς κατά μέσο όρο σημαντικά μικρότερους από αυτούς των αντρών. Επιπλέον η ανεργία, η μαύρη εργασία, η μερική και η προσωρινή απασχόληση αφορούν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό τις γυναίκες. Η κρίση αναμένεται να χειροτερεύσει την κατάσταση, αφήνοντας για ακόμα μια φορά την περιβόητη ισότητα στην εργασία μόνο δήλωση στα χαρτιά του νομοθέτη.
Ζ. Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για το φεμινιστικό κίνημα στην Ελλάδα; Ποιες φεμινιστικές ομάδες υπάρχουν στη θεσσαλονίκη αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα σήμερα;
Μ.Κ. Τα φεμινιστικά κινήματα εμφανίζονται στον ελλαδικό χώρο, ουσιαστικά, στη μεταπολίτευση. Από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 και για ολόκληρη τη δεκαετία του ’80 πολλαπλασιάζονται οι φεμινιστικές πρωτοβουλίες, κυρίως με χαρακτηριστικά δεύτερου κύματος, πληθαίνουν οι γυναικείες ομάδες αυτογνωσίας και δίνονται μαζικοί και αποφασιστικοί αγώνες για την υπεράσπιση της αντισύλληψης και την αποποινικοποίηση των αμβλώσεων. Το φεμινιστικό κίνημα παράγει το δικό του λόγο αμφισβήτησης της έμφυλης ιεραρχίας, κατεβαίνει στο δρόμο, έρχεται αντιμέτωπο με την κρατική πολιτική αλλά και με το διάχυτο κοινωνικό συντηρητισμό και κατορθώνει την αποποινικοποίηση της έκτρωσης το 1986.
Ανάμεσα στις φεμινιστικές ομάδες της περιόδου, με αυτόνομα χαρακτηριστικά, ξεχωρίζουν το Σπίτι Γυναικών Θεσσαλονίκης που εξέδιδαν και το περιοδικό Γαία, η Αυτόνομη Ομάδα Γυναικών Θεσσαλονίκης με το περιοδικό τους Κατίνα, το Βιβλιοπωλείο Γυναικών στην Αθήνα, τα περιοδικά Σφίγγα και Μέδουσα, καθώς και γυναίκες που συγκεντρώθηκαν γύρω από έντυπα όπως η Σκούπα για το Γυναικείο Ζήτημα (με παρουσία από το 1979 έως και το 1981), Η Πόλη των Γυναικών, το Για την Απελευθέρωση των Γυναικών, το περιοδικό Πόθος που εκδιδόταν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’90 από την Ομάδα Πρωτοβουλίας Ομοφυλόφιλων Θεσσαλονίκης (ΟΠΟΘ) αλλά και τα περιοδικά ΑΜΦΙ και Κράξιμο. Σημαντικό βήμα έκφρασης σε αυτόν τον χώρο έμφυλης κριτικής έδωσαν, τουλάχιστον στη Θεσσαλονίκη, και τα αυτόνομα, “πειρατικά” ραδιόφωνα Ράδιο Κιβωτός και Ράδιο Ουτοπία, που σταμάτησαν να εκπέμπουν λόγω της κρατικής καταστολής το 1998. Να σημειώσουμε εδώ ότι αναφερόμαστε κυρίως σε συλλογικότητες του αυτόνομου φεμινιστικού κινήματος. Παράλληλα, κόμματα και πολιτικές παρατάξεις δημιουργούν τις δικές τους ομάδες γυναικών αλλά η παρουσίασή τους ξεφεύγει από το πλαίσιο που μας ενδιαφέρει να εξετάσουμε.
Την περίοδο αυτή ακμής, διαδέχεται η δεκαετία του ’90 που σηματοδοτεί την κρίση των φεμινισμών. Οι φεμινιστικοί αγώνες αφομοιώνονται μέσά από έναν συνδυασμό αναγνώρισης, κρατικών παροχών και θεσμοποίησης. Παράλληλα, ο καταναλωτισμός και η κυριαρχία του lifestyle επιβάλουν και πάλι τη φυσικοποίηση του γυναικείου ρόλου, προωθώντας την εικόνα της όμορφης, εύθραυστης, ποθητής γυναίκας καταναλώτριας. Η πολιτική του κοινωνικού κράτους που ενισχύει την οικογένεια, το lifestyle που χτίζει εικόνες ευτυχίας μέσα σε άκαμπτους έμφυλους ρόλους αλλά και η αδυναμία του φεμινιστικού κινήματος να δημιουργήσει δομές εναλλακτικές προς τη συζυγική ζωή, οδηγούν τις γυναίκες μαζικά εκτός των διαδικασιών του κινήματος. Για πάνω από μία δεκαετία, οι φεμινιστικοί προβληματισμοί επιβιώνουν είτε σε διαχωρισμένους ακαδημαϊκούς χώρους, είτε σε μικρές ομάδες με συγγραφικό κυρίως έργο, χωρίς ευρείες κινηματικές διεργασίες και χωρίς να απασχολούν κεντρικά τη δημόσια συζήτηση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της μετάβασης είναι το φεμινιστικό περιοδικό Δίνη, που ξεκίνησε να εκδίδεται ως κομμάτι του φεμινιστικού κινήματος το 1986, για να διακόψει την κυκλοφορία του για δύο χρόνια και να επανεμφανιστεί με τέσσερα ακόμη τεύχη από το 1993 έως το 1997, αυτή τη φορά προσανατολισμένο στην επιστημονική φεμινιστική κριτική.
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 στην πόλη της Θες/νίκης, δημιουργείται η αντισεξιστική ομάδα στο Αντιιεραρχικό Στέκι στην Ιατρική και λίγα χρόνια αργότερα η συλλογικότητα Terminal 119. Ένα χρόνο μετά, εκδίδεται από συντρόφισσες η μπροσούρα της ομώνυμης ομάδας, Έκ-φυλες. Την ίδια περίοδο στην Αθήνα , κυκλοφορούν εκδόσεις από τη γυναικεία ομάδα no woman’s land η οποία κινείται στο χώρο της εργατικής αυτονομίας. Κυκλοφορεί η πρώτη έκδοση του QV zine , το περιοδικό Flesh Machine/για το σώμα και τις επιθυμητικές μηχανές και το έντυπο δρόμου “Νάρκη”. Εμφανίζεται η ομάδα Homorebels , η οποία καλεί ως “Ομοερωτική Ανταρσία” σε δημόσια παρουσία με αυτόνομο μπλοκ και σε περιφρούρηση, στο πρώτο Gay Pride στην Αθήνα, το 2004. Έτσι, το κλίμα που επικρατεί τη δεκαετία του ’90, από τα μέσα της δεκαετίας του 2000, σταδιακά ανατρέπεται. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ανάδυση του LGBT χώρου και των queer αναζητήσεων που δίνουν νέα ώθηση στη προβληματική των φύλων. Ταυτόχρονα αναπτύσσεται η αλληλεγγύη και η εναντίωση απέναντι στη μοίρα που επιφυλάσσεται στις γυναίκες μετανάστριες που μπαίνουν στη χώρα καθώς και στα θύματα του trafficking. Αυτήν τη στιγμή έχουν πολλαπλασιαστεί και τα οριζόντια εγχειρήματα αλλά έχουν πληθύνει και οι φωνές εντός της ακαδημαϊκής κοινότητας που ανακινούν θέματα σεξουαλικότητας και έμφυλης ιεραρχίας.
Όσον αφορά την ακαδημαϊκή παραγωγή, βεβαίως και την παρακολουθούμε αλλά δεν είμαστε και οι πλέον αρμόδιες για να τη σχολιάσουμε, μιας και επιλογή μας είναι η παρέμβαση εντός του κοινωνικού πεδίου και όχι η διαχωρισμένη θεωρία. Για τις συλλογικότητες που ασχολούνται σήμερα με ζητήματα φύλου και σεξουαλικότητας, μπορούμε να αναφέρουμε ενδεικτικά τις λεσβιακές ομάδες ΛΟΘ και ΛΟΑ σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα αντίστοιχα, το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών, την Ομάδα Γυναικών Θεσσαλονίκης που σχηματίστηκε το 2002 και συμμετείχε στο Δίκτυο Γυναικών Θεσσαλονίκης το οποίο και έπαυσε τη λειτουργία του το 2009, το περιοδικό Μιγάδα, γυναικεία έκδοση ενάντια στις νέες πειθαρχήσεις, επηρεασμένο από της αναλύσεις του ιταλικού εργατίστικου φεμινισμού, τη συλλογικότητα QV που εκδίδει και το περιοδικό QVZine στην Αθήνα, τη συλλογικότητα Massqueerraid με την οποία μοιραζόμαστε την ίδια πόλη, κοινούς προβληματισμούς και κοινές δράσεις αλλά και μία πληθώρα συλλογικοτήτων (queertrans, gender asphyxia κ.α. ) και queer fanzines (glory hopes, πουστιά και όλεθρος) ελπίζοντας ότι δεν παραλείψαμε πάρα πολλές πρωτοβουλίες. Ταυτόχρονα, έμφυλες αναλύσεις εμφανίζονται σποραδικά σε εκδόσεις του αντιεξουσιαστικού χώρου, ο αποσπασματικός, όμως, χαρακτήρας τους δεν μας επιτρέπει να τις παρουσιάσουμε εκτενώς.
Ως Μωβ Καφενείο, τοποθετούμε τις εαυτές μας στο σταυροδρόμι των φεμινισμών του δεύτερου κύματος και την ανάπτυξη της queer θεωρίας. Διατηρούμε τις φεμινιστικές μας αναφορές, εμπνεόμενες κυρίως από εκείνες τις μη ταυτοτικές τάσεις που εκφράστηκαν για παράδειγμα από τη Simone de Beauvoir και το φεμινισμό που ξεπήδησε αλλά και συγκρούστηκε με τον Αυτόνομο Μαρξισμό και προσπαθούμε να τις συνταιριάσουμε με την ριζοσπαστική παράδοση των LGBT κινημάτων, τις θεωρίες αποδόμησης του φύλου και την queer προβληματική.
Ζ. Απασχολούν καθόλου την επικαιρότητα, τα ΜΜΕ, θέματα που σχετίζονται με τα δικαιώματα των γυναικών;
Μ.Κ. Αν αναφερόμαστε στα κυρίαρχα μίντια, π.χ. τηλεοπτικούς σταθμούς και εφημερίδες, η απάντηση είναι πως όχι. Είναι χαρακτηριστική η απουσία ενός δημόσιου λόγου σε αυτό το επίπεδο, ο οποίος να έχει έναν «επιθετικό» χαρακτήρα, ας πούμε διεκδίκησης και επέκτασης των δικαιωμάτων αυτών. Τα θέματα που παίρνουν μεγάλη έκταση στα μίντια αφορούν κατάφωρες παραβιάσεις των δικαιωμάτων των γυναικών. Σε αυτές τις περιπτώσεις ένας «αμυντικός» λόγος υπεράσπισης των γυναικών μπορεί να αναπτύσσεται, όχι όμως σε φεμινιστική βάση. Από την άλλη, στο διαδίκτυο καθώς και σε έντυπα της αριστεράς και του αντιεξουσιαστικού χώρου τέτοια θέματα σποραδικά εμφανίζονται.
Ζ. Μπορείτε να μας δώσετε κάποια παραδείγματα που βρέθηκαν στην επικαιρότητα τα τελευταία χρόνια; Ποιοs είναι ο κυρίαρχος λόγος σε μιντιακό επίπεδο;
Μ.Κ. Κάποιες περιπτώσεις βιασμών αποκτούν μεγάλη δημοσιότητα. Το 2006 μια μετανάστρια μαθήτρια βιάστηκε από ομάδα συμμαθητών της, μέσα στο κατειλημμένο σχολείο τους, σε μια επαρχιακή κωμόπολη. Τα δελτία ειδήσεων για μέρες παρουσίαζαν την τοπική κοινωνία σύσσωμη να υπερασπίζεται τα ντόπια αγόρια και να κατηγορεί την κοπέλα ως “πόρνη”, που συναίνεσε στην ερωτική πράξη. Ταυτόχρονα αναπτύχθηκε μια συζήτηση ενάντια στις καταλήψεις σχολείων, ένα καθιερωμένο μέσο αγώνα των μαθητών στην ελληνική πραγματικότητα. Καταγγέλλοντας το βιασμό έγιναν δύο πανελλαδικά καλεσμένες πορείες στην κωμόπολη εκείνο το διάστημα, μία από ομάδες γυναικών και μία από τον αντιεξουσιαστικό χώρο (στην οργάνωση της οποίας συμμετείχαν και μετέπειτα μέλη της ομάδας μας). Το 2010 οι δράστες του ομαδικού βιασμού αθωώθηκαν.
Φέτος το καλοκαίρι μια ανήλικη Ελληνίδα τραυματίστηκε σοβαρά μετά από άγριο ξυλοδαρμό και βιασμό από νεαρό μετανάστη, ο οποίος συνελήφθη άμεσα. Το γεγονός πήρε μεγάλη έκταση. Πρόσφατα σε επαρχιακή πόλη, πρωτεύουσα νομού, μια Ελληνίδα κάηκε ζωντανή από τον Έλληνα γείτονά της, έξω από την πόρτα του σπιτιού της, αφού πρώτα την είχε βιάσει. Στην περίπτωση αυτή ο αποτροπιασμός ήταν γενικός και ο δράστης παρουσιάστηκε ως τέρας, ψυχικά διαταραγμένος κ.λπ. Σε καμία από τις παραπάνω περιπτώσεις δεν εμφανίστηκε ένας λόγος στην κεντρική δημόσια σφαίρα ο οποίος να συνδέει το βιασμό με τη βία που ασκείται συστηματικά κατά των γυναικών σε αυτή την κοινωνία. Στην καλύτερη, πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά. Συνήθως, όμως, η παρουσίαση των εγκλημάτων κατά των γυναικών στα συστημικά media εξυπηρετεί συγκεκριμένους σκοπούς. Πρώτα, να εμπεδωθεί από την πλευρά των γυναικών ένα κλίμα φόβου και αδυναμίας, το οποίο επηρεάζει βαθιά τις ζωές τους. Στη συνέχεια, αυτό να μετασχηματιστεί σε αίτημα για περισσότερη αστυνόμευση, χρίζοντας το κράτος ως το μόνο δυνατό διαχειριστή αυτού του προβλήματος. Τέλος, και με ένα πολύ σημαίνοντα τρόπο, να καλλιεργήσει το ρατσιστικό μίσος κατά των μεταναστών, οι οποίοι βαφτίζονται οι φορείς του κακού –τέτοια κυρίως παραδείγματα δικαιολογούν, σε καθημερινές συζητήσεις, ρατσιστικά εγκλήματα που αυξάνονται τον τελευταίο καιρό στην Ελλάδα.
Στο ίδιο πνεύμα, πριν από ένα χρόνο, ο υπουργός υγείας χρησιμοποίησε τα συστημικά media για να ανακηρύξει τις παράνομα εκδιδόμενες ντόπιες και μετανάστριες “υγειονομική βόμβα” λόγω του ΗΙV, οι οποίες βλάπτουν τον Έλληνα οικογενειάρχη (sic) και κατ’ επέκταση την ελληνική οικογένεια. Με έντονη δημόσια στήριξη από δημοσιογράφους και θεσμικούς φορείς υγείας, ξεκίνησε μια κρατική εκστρατεία καταδίωξης των εκδιδόμενων γυναικών με επιχειρήσεις “σκούπα” στο κέντρο της Αθήνας. Μέσα σε ένα κλίμα γενικευμένου συντηρητισμού, όλα τα συστημικά media οργάνωσαν το στιγματισμό και τη δημόσια διαπόμπευση των γυναικών αυτών, συνηγορώντας σε αυτό που εξελίχθηκε σε ένα κυνήγι μαγισσών. Οι γυναίκες υποβλήθηκαν σε υποχρεωτικό υγειονομικό έλεγχο για να αποκαλυφθούν οι φορείς του HIV, οι φωτογραφίες τους δημοσιεύτηκαν παράνομα και αρκετές προφυλακίστηκαν. Φυσικά, δε λέχθηκε κουβέντα στην κεντρική δημόσια σφαίρα για τη δολοφονική ευθύνη των Ελλήνων οικογενειαρχών που επιλέγουν να εκμεταλλεύονται σεξουαλικά τις γυναίκες αυτές δίνοντας ψίχουλα και απαιτώντας sex χωρίς προφυλάξεις. Η επίθεση αυτή προσέκρουσε πάνω σε ισχυρή κινηματική εναντίωση και αυτήν τη στιγμή πολλές από τις γυναίκες αυτές αθωώνονται στα δικαστήρια.
Ανακαλούμε μόνο ένα ίσως παράδειγμα φεμινιστικού λόγου, έστω αρκετά μετριοπαθούς, που βρίσκει κάποιο χώρο στην κεντρική δημόσια σφαίρα. Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα επιχειρείται από την πλευρά του κράτους και του κεφαλαίου μια ριζική αναδιάρθρωση των κοινωνικών σχέσεων. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο συχνά βρίσκονται στο στόχαστρο ευνοϊκές διατάξεις για τις γυναίκες στον εργασιακό τομέα (π.χ. η πρόωρη συνταξιοδότηση) που προέρχονταν από μια σοσιαλδημοκρατική ρύθμιση προστασίας της εργαζόμενης μητέρας. Στις περιπτώσεις αυτές εμφανίζονται ως αντίλογος και γυναικείες φωνές της γενιάς του ’80, οι οποίες (χωρίς να χρησιμοποιούν συνήθως αυτή τη φρασεολογία) αναφέρονται στην άμισθη εργασία που επιτελούν οι γυναίκες στο σπίτι και στη σημασία αυτής για την κοινωνική αναπαραγωγή. Αντιλαμβανόμαστε ότι αυτή η λογική έχει συγκεκριμένα όρια και ότι τείνει να επαναπαγιώνει τις γυναίκες στους παραδοσιακούς τους ρόλους της μητέρας και νοικοκυράς. Ωστόσο, αναγνωρίζουμε ότι τέτοιες αντιστάσεις αποτελούν ανάχωμα στη συνολική υποτίμηση της εργασίας και των ζωών μας που επιχειρείται αυτήν τη στιγμή με τον πιο βίαιο τρόπο στην Ελλάδα.
Ζ. Όσον αφορά το θέμα των οροθετικών γυναικών, με ποιο πρόσχημα φυλακίστηκαν;
Μ.Κ. Αυτές οι γυναίκες, είκοσι επτά στο σύνολο αρχικά, προφυλακίστηκαν με την κατηγορία της βαριάς σκοπούμενης σωματικής βλάβης και της παράβασης του νόμου περί εκδιδόμενων γυναικών επειδή βρέθηκαν θετικές στον ιό του HIV και κάποιες από αυτές εκδίδονταν περιστασιακά. Το πρόσχημα ήταν ο “δημόσιος κίνδυνος” ενώ ποτέ δεν απασχόλησε την κοινή γνώμη και τις αρχές ότι και οι οροθετικοί άντρες πελάτες φέρουν ευθύνη για την μετάδοση του ιού. Αυτή τη στιγμή παραμένουν φυλακισμένες ακόμη έξι γυναίκες γι’ αυτήν την υπόθεση.
Ζ. Μπορείτε να μας περιγράψετε βίαιες ή μη ασφαλείς καταστάσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες;
Μ.Κ. Εκτός από την ενδοοικογενειακή βία και το βιασμό, που αποτελούν τις πιο ξεκάθαρες εκφάνσεις της σεξιστικής βίας, μιλώντας μέσα από τη δική μας εμπειρία, μπορούμε να πούμε πως κάθε κορίτσι που ζει στα αστικά κέντρα έρχεται αντιμέτωπο στην καθημερινότητά του με άλλες μορφές της ίδιας συνθήκης. Ο φόβος του να κυκλοφορείς μόνη τη νύχτα, η λεκτική ή/και σωματική παρενόχληση στα μέσα μαζικής μεταφοράς και στο δρόμο από περαστικούς και οδηγούς, η παρενόχληση στον εργασιακό χώρο και στο σχολείο. Ακόμα, η καταπίεση της ομοφυλόφιλης επιθυμίας, γιατί η οποιαδήποτε δημόσια έκφρασή της συνεπάγεται ομοφοβικά σχόλια ή/και περαιτέρω παρενόχληση, τα μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας στις γυναίκες, όλες αυτές είναι ενδεικτικές καταστάσεις «μη ασφάλειας» μέσα στα πλαίσια της πατριαρχίας. Πέρα όμως από τη δική μας εμπειρία, στον τόπο αυτό υπάρχει και μία άλλη, ανείπωτη: αυτή των θυμάτων του trafficking, του σύγχρονου δουλεμπορίου, που κατά χιλιάδες το χρόνο, σύρονται στην καταναγκαστική πορνεία.
Ζ. Είναι διαφορετικές οι καταστάσεις που αντιμετωπίζετε στην υπόλοιπη κοινωνία (στο λεωφορείο, στο μπαρ, στην εργασία) και στον αναρχικό και ελευθεριακό χώρο; Εάν ναι, σε τι διαφέρουν;
Μ.Κ. Παρά τα “κεκτημένα” σε επίπεδο προσωπικών σχέσεων και ατομικών επιλογών, μια διαδρομή με το λεωφορείο σε ώρα αιχμής αρκεί για να σου υπενθυμίσει τη θέση σου στην έμφυλη και κοινωνική ιεραρχία: να νιώσεις τα προνόμια του κυρίαρχου, που δε χρειάζεται να εξηγήσει τον εαυτό του ούτε απέναντί σου, ούτε πουθενά αλλού. Αντίθετα, στους κινηματικούς ανοιχτούς χώρους βρίσκουν έδαφος οι διαφορετικότητές μας, ανάμεσα στις εξίσου δικές μας κανονικότητες. Αυτή η πραγματικότητα μας κάνει να νιώθουμε διαφορετικά όταν συναντιόμαστε στο Μωβ Καφενείο, από ό,τι σε ένα λεωφορείο. Διαφορετικά όταν δίνεις ένα ομοφυλόφιλο φιλί στην πλατεία Αριστοτέλους και όταν σου το χαρίζουν σε ένα στέκι ή μία κατάληψη. Αυτή η αισθητή διαφορά του «μέσα» και του “έξω” κάνει και τις καταστάσεις που ζούμε εντός τους διαφορετικές. Αλλά αυτό βέβαια είναι η μισή αλήθεια.
Εντός του αναρχικού-ελευθεριακού χώρου επιτελούμε –όπως όλη η κοινωνία– φύλα και έμφυλους ρόλους. Τους συγκροτούμε και συγκροτούμαστε από αυτούς, όσο και αν προσπαθούμε να κινηθούμε εναντίον τους. Και αυτό ισχύει για συντρόφισσες και συντρόφους όλων των σεξουαλικοτήτων, χωρίς να λέμε ότι σε αυτό έχουμε όλες και όλοι τις ίδιες διαδρομές να διανύσουμε, τους ίδιους αγώνες να δώσουμε, την ίδια ευθύνη να σηκώσουμε ή τα ίδια ζητήματα να αντιμετωπίσουμε. Το ότι για μας η έμφυλη, ομοφοβική και τρανσφοβική βία μένει αυτονόητα έξω από την πόρτα της κατάληψης, δε σημαίνει ότι εξίσου εκτός μένουν οι ρόλοι και η βαθιά ριζωμένη έμφυλη υποτίμηση. Ή ότι ποτέ δε θα βρεθεί η στιγμή που τέτοιες βιαιότητες θα λάβουν χώρα εντός της. Αγωνιζόμαστε, όχι μόνο για να δημιουργήσουμε ασφαλείς χώρους αλλά και για να μη βρίσκει χώρο ή να μη μένει αναπάντητη η βία της έμφυλης ιεραρχίας, τόσο εντός όσο και εκτός.
Δίπλα σε αυτήν την κίνηση, όμως, στέκονται και στιγμές όπου οι έμφυλοι διαχωρισμοί φωλιάζουν και δημιουργούν ρόλους και ιεραρχίες. Χαρακτηριστική είναι εδώ η –κοινωνικά αλλά και κινηματικά– έμφυλα κατασκευασμένη “δυσκολία” για κάποιες να μιλούν, να τοποθετούνται και να δρουν, ενώ κάποιοι άλλοι μπορούν να εκφράζονται πολιτικά με τρόπο αυτονόητο, βασίζοντας την άνεσή τους στα έμφυλα αυτονόητα.
Άλλο κεφάλαιο από μόνο του αποτελεί το ζήτημα της σεξουαλικότητας μέσα στους χώρους μας, τους τρόπους που συναντιόμαστε και ερωτικά, τις σχέσεις που χτίζουμε και τις σχέσεις που λέμε ότι αφήνουμε πίσω. Ενώ αναγνωρίζουμε ότι τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά και καλύτερα από μία τυχαία κοινωνική ομάδα, πρέπει να παραδεχθούμε ότι μια έντονα αντρική ματιά κυριαρχεί στις κοινωνικές μας σχέσεις και εντός των κινημάτων. Για παράδειγμα, συχνά παρατηρούνται οι ίδιες κατ’ ουσία συμπεριφορές, αυτήν τη φορά, όμως, επενδεδυμένες με έναν μανδύα ελευθεριακότητας (sic).
Ένα τελευταίο σημείο άξιο προσοχής αποτελούν τα gay και LGBT bars. Σίγουρα σε τέτοιους χώρους, οι μη κυρίαρχες σεξουαλικότητες δεν είναι αναγκασμένες να αντιμετωπίζουν τις σεξιστικές συμπεριφορές και τις έντονες επιδείξεις ομοφοβίας που είναι διακριτές σε άλλα μαγαζιά. Γι’ αυτό το λόγο, και ελλείψει άλλων κινηματικών χώρων όπου δραστηριοποιούνται LGBT άτομα, τέτοια μέρη στην Ελλάδα έχουν αποτελέσει για κάποιους/ες μονόδρομο και κομβικό σημείο συνάντησης μιας ολόκληρης κοινότητας. Βέβαια, εδώ οι συμπεριφορές οριοθετούνται από την ίδια την εμπορευματική συνθήκη της διασκέδασης και όχι από σχέσεις συλλογικής εναντίωσης στην έμφυλη βία. Το εμπόρευμα-διασκέδαση είναι αυτό που απορρίπτει κάποιες συμπεριφορές, γιατί κάνουν κακό στην επιχείρηση και επιδοκιμάζει άλλες, που εμπίπτουν στο αγοραστικό του κοινό. Η ρύθμιση των συμπεριφορών γίνεται μέσα από τον αυτοματισμό του χρήματος, οι οποίες παρ’όλα αυτά, βρίσκονται πολύ μακριά από την ομοφοβία και την τρανσφοβία στο δρόμο.
Ζ. Λέτε ότι δεν υπάρχουν σεξιστικές επιθέσεις τα τελευταία χρόνια μέσα στον ελευθεριακό χώρο. Μας εκπλήσσει πολύ και για να λέμε την αλήθεια, σχεδόν δε μπορούμε να το πιστέψουμε, αναφέρεστε μήπως στον χώρο τον οποίο θεωρείτε πιο ασφαλή ή απλά είναι δύσκολο να μιλήσεις για επιθέσεις, είναι ας πούμε τα «θύματα» αυτά που φεύγουν από τις συλλογικότητες σιωπώντας;
Μ.Κ. Πράγματι, αναφερόμαστε στην εμπειρία μας από το τμήμα του χώρου με το οποίο ερχόμαστε σε επαφή, κυρίως από την πόλη μας, γιατί μόνο για αυτό μπορούμε να μιλήσουμε. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο λέμε ότι οι σεξιστικές επιθέσεις είναι σπάνιες τα τελευταία χρόνια, όχι ότι δεν υπάρχουν καθόλου, και ότι υπάρχει ένα κλίμα ασφάλειας στους χώρους μας, διαφορετικό από αυτό που υπάρχει στην υπόλοιπη ελληνική κοινωνία. Από κει και πέρα, δεν πιστεύουμε ότι μπορεί να υπάρξει οπουδήποτε ένας φεμινιστικός παράδεισος, σαν νησίδα αποκομμένη και απαλλαγμένη από την πατριαρχική συνθήκη που επικρατεί γύρω-γύρω. Δεν φιλοδοξούμε να δημιουργήσουμε ένα τέτοιο παράδεισο, αλλά προσπαθούμε να αλλάξουμε τις συνθήκες μέσα και έξω από τον ελευθεριακό χώρο.
Ζ. Και για τα άτομα ΛΟΑΤ, η ίδια ερώτηση: ποια είναι η κατάσταση όσον αφορά τις βίαιες ή προσβλητικές συμπεριφορές;
Μ.Κ. Στη Θεσσαλονίκη (και γενικά στην Ελλάδα) η έμφυλη βία, από λεκτική μέχρι σωματική, υπάρχει σε πολλά σημεία της καθημερινότητας των ΛΟΑΤ ατόμων: στο σχολείο, στο σπίτι, στη δουλειά, στο δημόσιο χώρο. Στους κινηματικούς χώρους τα τελευταία χρόνια δεν έχει υπάρξει κάποια (γνωστή σε εμάς) επίθεση. Σε κάποιους κύκλους μπορεί να ακούσεις σεξιστικά και ομοφοβικά σχόλια, αν και τα τελευταία χρόνια καθόλου συχνά. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα στέκια και οι καταλήψεις είναι από τα πιο ασφαλή μέρη της πόλης, κάτι που όμως δεν είναι γνωστό στο μεγαλύτερο τμήμα της ΛΟΑΤ κοινότητας.
Ζ. Πώς επηρέασε η άνοδος της χρυσής αυγής αυτές τις καταστάσεις;
Μ.Κ. Ομοφοβικές-τρανσφοβικές επιθέσεις συνέβαιναν από πάντα σε πιάτσες, πάρκα και δημόσιους χώρους συνεύρεσης ΛΟΑΤ ατόμων. Αυτό που ίσως έχει αλλάξει είναι ότι κάποιες επιθέσεις γίνονται πιο οργανωμένες και αυτό κυρίως στην Αθήνα. Στη Θεσσαλονίκη δεν έχει γίνει γνωστή κάποια επίθεση από φασίστες. Η Χρυσή Αυγή έχει υιοθετήσει τις πιο αντιδραστικές και συντηρητικές αντιλήψεις της ελληνικής κοινωνίας σε σχέση με τους ρόλους των φύλων και την ομοφυλοφιλία, τις οποίες και προωθεί με δυναμικό τρόπο, χωρίς όμως να τις γεννά ή να τις εφευρίσκει η ίδια. Απλά οργανώνει και εκφράζει στο δρόμο μια κατά τα άλλα διάχυτη ομοφοβία, νομιμοποιώντας έτσι με την παρουσία της στη δημόσια σφαίρα μικρές και αόρατες έμφυλες βαρβαρότητες που μπορεί να μην έχουν τη σφραγίδα της αλλά αναδύονται κοινωνικά.
Πρόσφατο παράδειγμα είναι η συγκέντρωση που πραγματοποίησαν οι φασίστες για να ματαιώσουν μία θεατρική παράσταση, που διαπραγματευόταν την ομοερωτική επιθυμία ανάμεσα σε πρόσωπα που παραλλήλιζε με πρόσωπα του Ευαγγελίου. Η συγκέντρωση χαιρετίστηκε και από τα πιο αντιδραστικά κομμάτια του κλήρου, που δεν περιμένουν φυσικά τη Χρυσή Αυγή για να επιδείξουν την απροκάλυπτη ομοφοβία τους, αλλά βρήκαν μια εξαιρετική ευκαιρία για να ματαιώσουν ένα θεατρικό έργο που έθιγε την ευλάβειά τους.
Την ίδια στιγμή, το κράτος είναι αυτό που ανενδοίαστα υιοθετεί την ίδια μισαλλόδοξη φρασεολογία για να διαχειριστεί τις ζωές γυναικών και μεταναστών που βρίσκονται στο στόχαστρο της κρίσης. Πραγματικά, φαίνεται σαν η Χρυσή Αυγή να επιστρατεύεται για τις περιπτώσεις όπου δεν μπορεί ακόμη να απλωθεί η σκιά του κρατικού αυταρχισμού, όπως αποκαλύπτει και η υπόθεση των εκδιδόμενων οροθετικών γυναικών για την οποία μιλήσαμε πιο πριν.
Ζ. Η θεατρική παράσταση τελικά πραγματοποιήθηκε ενώ υπήρχαν παράλληλα συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας ή απαγορεύτηκε; Αν ναι από ποιον; με ποιο επιχείρημα;
Μ.Κ. Ήδη από την πρεμιέρα του έργου και σε κάθε επόμενη παράσταση, μέλη και βουλευτές της Χρυσής Αυγής, άτομα δεξιών, θρησκευτικών, παραθρησκευτικών οργανώσεων συγκεντρώνονταν έξω από το θέατρο κρατώντας ελληνικές σημαίες και εικόνες αγίων και απαιτούσαν την απαγόρευση της παράστασης. Προπηλάκισαν και ξυλοκόπησαν ηθοποιούς και θεατές του έργου και άσκησαν ποινική δίωξη κατά της παράστασης, με την κατηγορία ότι περιέχει βλάσφημα μηνύματα και υπονοούμενα ομοφυλοφιλικού περιεχομένου σε βάρος χριστιανικών προσώπων. Η μήνυση απορρίφθηκε αλλά τελικά το έργο κατέβηκε μετά από τρεις εβδομάδες, με απόφαση των ίδιων των συντελεστών του.
Ζ. Έχουν αυξηθεί, για παράδειγμα, οι περιπτώσεις ξυλοδαρμών ή μήπως έχουν αυξηθεί τα κρούσματα λεκτικών επιθέσεων; Υπάρχει, θα λέγατε, ένα γενικευμένο κλίμα δυσμενέστερης αντιμετώπισης;
Μ.Κ. Εδώ και δύο-τρία χρόνια τα επίπεδα της βίας μέσα στην κοινωνία έχουν ανέβει αλλά την ίδια στιγμή μεγαλώνει και ο αριθμός των καταγγελιών που γίνεται σε οργανώσεις. Πριν πέντε χρόνια οι επιθέσεις εναντίον ΛΟΑΤ ατόμων δεν γίνονταν γνώστες. Οι επιθέσεις έχουν αρχίσει να απαντιούνται είτε με αφίσες και μοιράσματα κειμένων, είτε με συγκεντρώσεις και πορείες. Οπότε παράλληλα με την άνοδο της βίας, βλέπουμε ότι και τα κινήματα δυναμώνουν.
Ζ. Πιο συγκεκριμένα, μπορείτε να μας πείτε ποιες καταστάσεις σας εξοργίζουν και σας έκαναν να θέλετε να οργανωθείτε;
Μ.Κ. Μία συνθήκη με την οποία μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι έχουμε έρθει αντιμέτωπες στην καθημερινότητα μας είναι αυτή του σεξισμού και της ομοφοβίας, όχι απαραίτητα σε επίπεδο σωματικής βίας αλλά συχνότερα σε μορφή λεκτικής βίας, αδιάκριτων βλεμμάτων και σχόλιων, η αίσθηση πως αυτός ο κόσμος είναι οικοδομημένος με βάση την πατριαρχία και τη βία της ενσωμάτωσης που αυτή επιτάσσει. Αυτό σαν γεγονός μας εξοργίζει και μας γεννά την επιθυμία να θέλουμε να δημιουργήσουμε έναν χώρο όπου τέτοια ζητήματα θα συζητιούνται καθώς και έναν χώρο όπου θα συναντιούνται άτομα που μέσα στην πραγματικότητα της πατριαρχίας νιώθουν ότι ασφυκτιούν.
Ζ. Ποιο ήταν το έναυσμα για τη δημιουργία αυτής της ομάδας;
Μ.Κ. Η ομάδα δημιουργήθηκε σε μία περίοδο όπου ο λόγος γύρω από τα έμφυλα ζητήματα στη Θεσσαλονίκη υπήρχε μεν, αλλά ήταν φτωχός. Όπως, επίσης, φτωχή ήταν και η γνώση γύρω από τους φεμινισμούς και την κινηματική τους ιστορία. Η απουσία αυτή ήταν αισθητή τόσο στην κουλτούρα της πόλης, όσο και στο κινηματικό πεδίο. Οι συνδέσεις με ομάδες γυναικών και άλλες φεμινιστικές ή LGBT συλλογικότητες είχαν χαθεί όπως και η κοινή κινηματική μας πορεία. Υπήρξαν, όμως, κάποιες κινήσεις συντροφισσών/ων (όπως η αντισεξιστική ομάδα στο Αντιιεραρχικό Στέκι στην Ιατρική, η υποομάδα της Υφανέτ ενάντια στο trafficking, η ομάδα Έκ-φυλες) που, αν και αποσπασματικές, μας έδωσαν ώθηση. Αυτό το πλαίσιο ήταν που δημιούργησε την ανάγκη για μία ομάδα, αρχικά αυτομόρφωσης, γύρω από τους φεμινισμούς και το έμφυλο ζήτημα.
Ζ. Μπορείτε να μας πείτε μερικά λόγια για τη δημιουργία της ή των ομάδων σας, τα θέματα που είναι σημαντικά για σας και τις διαφορετικές δραστηριότητες ή ενέργειες που έχετε κάνει; Τι έχετε αποκομίσει από τις δράσεις αυτές;
Μ.Κ. Προσπαθούμε να συζητάμε και να ανοίγουμε θέματα που θεωρούμε ότι εμπλουτίζουν το περιεχόμενο του ζητήματος μας, που αποτελούν εργαλεία ώστε να μπαίνουν πιο αποτελεσματικά οι προβληματισμοί μας και που μας βοηθούν να παρεμβαίνουμε σε ζητήματα επικαιρότητας. Η βασική μας κίνηση μέχρι τώρα είναι να δημοσιοποιούμε μέσα από αφίσες, έντυπα και εκδηλώσεις το λόγο μας και να διατηρούμε ένα πεδίο συνάντησης με άλλα άτομα και ομάδες που μοιραζόμαστε κοινούς προβληματισμούς και επιθυμίες.
Περιγράψαμε παραπάνω πώς δημιουργήθηκε η ομάδα. Στη συνέχεια μετασχηματίστηκε από ομάδα αυτομόρφωσης σε πολιτική μεικτή ομάδα, η οποία είχε και έχει ως βασική της ενασχόληση την ανάδειξη του ζητήματος και της διαπλοκής των συστημάτων καταπίεσης του φύλου, της τάξης, της σεξουαλικότητας και του έθνους. Οι βασικές μας ενέργειες πέρα από το Μωβ Καφενείο είναι η μετάφραση και παρουσίαση της μπροσούρας Γυναίκες στην Πυρά και η συνδιοργάνωση με άλλες ομάδες μίας σειράς δράσεων για το ζήτημα της διαπόμπευσης και φυλάκισης των οροθετικών γυναικών στην Αθήνα το Μάη του 12, στο πλαίσιο της κρατικής επιχείρησης σκούπας “Ξένιος Ζευς”. Μέσα από αυτές τις δράσεις, από τα Μωβ Καφενεία αλλά και από τη γενικότερη κινητοποίηση που υπάρχει τα τελευταία χρόνια στη Θεσσαλονίκη αλλά και πανελλαδικά, γνωριστήκαμε και συμπράξαμε με ανθρώπους, βάζοντας έτσι τα θεμέλια για συνέχεια και πολλαπλασιασμό των δράσεων, για ένα πιο διευρυμένο και οργανωμένο κίνημα.
Ζ. Ποιο είναι το θέμα της μπροσούρας Γυναίκες στην πυρά;
Μ.Κ. Αποτελεί μετάφραση της αγγλικής μπροσούρας Burning Women: The European Witch Hunt, the Enclosures and the Rise of Capitalism, της Lady Stardust που εκδόθηκε το 2006 στο Λονδίνο. Μιλάει για την εκστρατεία τρόμου απέναντι στις γυναίκες στον ύστερο μεσαίωνα, που ονομάστηκε “Κυνήγι Μαγισσών” και συνέβη την περίοδο της πρωταρχικής συσσώρευσης, της διάλυσης των κοινών και της γέννησης του καπιταλισμού. Περιγράφει τους τρόπους με τους οποίους αυτά συνδέθηκαν, το πώς τροφοδότησε η μία καταπίεση την άλλη αλλά και το πώς άλλαξαν τις κοινωνικές και έμφυλες σχέσεις, τα σώματα και τις ζωές των γυναικών. Η μπροσούρα έχει ως βασική της αναφορά το βιβλίο Caliban and the Witch της Silvia Federici.
Ζ. Ποιος είναι ο ρόλος της αυτομόρφωσης στην ομάδα σας;
Μ.Κ. Είναι το άλλο μισό της δράσης μας. Μας δυναμώνει και μας τροφοδοτεί.
Ζ. Επικοινωνείτε προς τα έξω τη δουλειά που κάνετε με τις εαυτές σας, τα προτάγματα και τις γνώσεις σας; Πώς αρθρώνεται η “εσωτερική” διαδικασία αυτομόρφωσης με την εξωστρεφή δράση;
Μ.Κ. Η δουλειά αυτή επαναδιατυπώνει τις εαυτές μας, αλλάζει και επαναοριοθετεί τις σχέσεις μας, θέτει σε αμφισβήτηση αυτά που θεωρούσαμε δεδομένα και αυτονόητα. Και αυτό συμβαίνει τόσο από “έξω προς τα μέσα” όσο και το αντίστροφο, με τα όρια αυτών των κινήσεων θολά και περίπλοκα.
Ζ. Ποια υπήρξε η αντίδραση των συντρόφων σας όταν δημιουργήθηκε η ομάδας σας και όταν κάνατε προσπάθεια για τη δημιουργία ασφαλών χώρων;
Μ.Κ. Όταν ξεκίνησε η ομάδα, αρκετά άτομα συμμετείχαν παράλληλα και στη συνέλευση της κατάληψης Φάμπρικα Υφανέτ. Αργότερα, βέβαια, η σύνθεσή μας εμπλουτίστηκε και με άλλες συντρόφισσες/ους. Κατά τη γέννηση της ομάδας μας, λοιπόν, ενώ η ομάδα τροφοδοτήθηκε και υποστηρίχτηκε αρκετά από τους κοντινούς/ες συντρόφους/ισσες της Υφανέτ, υπήρχε και μια σχετική επιφυλακτικότητα. Καθώς τα ζητήματα φύλου έκαναν δειλά την εμφάνιση τους στην πολιτική ατζέντα του χώρου της Θεσσαλονίκης αλλά και της Ελλάδας, πολλοί σύντροφοι αντιμετώπιζαν τα ζητήματα που ασχολούμαστε, και ίσως και την ομάδα την ίδια, ως κάτι το απλώς πολιτισμικό ή –στην καλύτερη περίπτωση– ως μια απλά μερική ανάλυση του κοινωνικού ανταγωνισμού. Κυρίως υπήρχαν όμως και εξακολουθούν να υπάρχουν σύντροφοι, και από την Υφανέτ και από άλλες ομάδες, που υποστήριξαν το Μωβ Καφενείο και την προσπάθεια μας για δημιουργία ασφαλέστερων χώρων, που συμμετείχαν στις δράσεις μας, κάποιοι/ες από αυτές/ους έγιναν μέλη της συνέλευσης μας, άλλοι άρχισαν να συμπεριλαμβάνουν στην ανάλυσή τους την έμφυλη καταπίεση και άλλοι δημιούργησαν ακόμη και τις δικές τους queer ομάδες! Αισθανόμαστε ότι αντιεξουσιαστικός χώρος της Θεσσαλονίκης έχει προχωρήσει στο δρόμο για την κατανόηση του έμφυλου ζητήματος. Ο δρόμος είναι μακρύς, βέβαια, και υπάρχει μεγάλη απόσταση ακόμη που πρέπει να διανυθεί.
Ζ. Ποια είναι η γνώμη σας για το φαντασιακό που μεταφέρει ο αναρχικός χώρος; Νομίζετε ότι είναι δυνατόν να το επηρεάσετε; Πώς το κάνετε ή θα θέλατε να το κάνετε; Εάν σας φαίνεται αδύνατο μπορείτε να μας εξηγήσετε το γιατί;
Μ.Κ. Από τη μία, ο αναρχικός χώρος στην Ελλάδα αναδύθηκε αρχικά ως νεολαιίστικο κίνημα και κίνημα αντικουλτούρας και ως τέτοιος συγκροτήθηκε γύρω από την ιδεολογία της βίας και τη φετιχοποίηση της σύγκρουσης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να είναι κεντρικό φαντασιακό του χώρου η φιγούρα του άντρα μαχητή και «σπάστη», του ρωμαλέου επαναστάτη και του στρατευμένου ειδικού της βίας. Η κυρίαρχη αυτή φιγούρα, γύρω από την οποία συγκροτήθηκε ιστορικά ο αντιεξουσιαστικός χώρος, είτε περιθωριοποιεί τις άλλες ευαισθησίες που αναπτύσσονται εντός του χώρου, είτε τις αναγκάζει να υιοθετήσουν αυτήν την ιδεολογία προκειμένου να συνεχίσουν να υπάρχουν.
Από την άλλη, είναι αρκετά διαδεδομένη μία στενή αντίληψη του κοινωνικού ανταγωνισμού ως οικονομικής πάλης και μόνο. Η αντίληψη αυτή επιφυλάσσει μια δευτερεύουσα θέση στα ζητήματα της έμφυλης καταπίεσης, καθώς τα αντιλαμβάνεται ως ζητήματα πολιτισμικά που, περιφερειακά και μόνο, μπορούν να συνοδεύουν την ταξική πάλη.
Φυσικά, όσο οι αντιεξουσιαστές διεισδύουν σε κοινωνικούς χώρους και έρχονται σε επαφή με τον πλούτο του κοινωνικού ανταγωνισμού, με νέες υποκειμενικότητες και με τον τρόπο που αυτές αντιλαμβάνονται την καταπίεσή τους και αγωνίζονται εναντίον της, είναι αναγκασμένοι να αναθεωρήσουν τα κεντρικά τους φαντασιακά. Αυτή είναι μία πραγματική κίνηση που τα τελευταία χρόνια έχει συντελέσει στην αμφισβήτηση των παραδοσιακών αναρχικών αντιλήψεων, στο σπάσιμο των στεγανών της αναρχικής ταυτότητας και έχει ανοίξει το δρόμο για νέες αναζητήσεις που δεν αγνοούν ζητήματα φύλου και σεξουαλικότητας.
Ως ομάδα, αντιλαμβανόμαστε τον καπιταλισμό ως ένα σύστημα που δεν προωθεί μόνο την εκμετάλλευσή μας στους χώρους εργασίας αλλά οργανώνει παράλληλα ολόκληρη τη ζωή μας, τον τρόπο που διαθέτουμε τα σώματά μας, τη σεξουαλικότητά μας και τους έμφυλος ρόλους που επιτελούμε. Έτσι, αντιλαμβανόμαστε το σεξισμό και την ετεροκανονικότητα ως κεντρικές κοινωνικές σχέσεις που διαμορφώνουν το υπάρχον σύστημα εκμετάλλευσης και κυριαρχίας. Προσπαθούμε, λοιπόν, με τη δράση και το λόγο μας να συμβάλουμε στην αλλαγή των κοινωνικών σχέσεων, να διευρύνουμε ρωγμές αμφισβήτησης των έμφυλων βεβαιοτήτων. Δεν είναι βασική μας μέριμνα να βελτιώσουμε τον αναρχικό χώρο και δεν περιοριζόμαστε σε έναν εσωτερικό διάλογο με άλλες τάσεις του. Κάτι τέτοιο μας φαίνεται αφόρητα αυτοαναφορικό. Αντίθετα, γνωρίζουμε ότι όσο τα ζητήματα φύλου και σεξουαλικότητας παραμένουν ανοιχτά σε κοινωνικό επίπεδο, τόσο και ο αναρχικός χώρος θα αναμετριέται με αυτά και θα τα συμπεριλαμβάνει στις αναλύσεις και την καθημερινότητά του, αν δε θέλει να εγκλωβιστεί στα φαντασιακά του.
Ζ. Το πολιτικό πλαίσιο από το 2008 και μετά (συγκρούσεις, απεργίες, διαδηλώσεις…), θα μπορούσαμε να πούμε ότι προώθησε την ανάπτυξη μιας φεμινιστικής συνείδησης ;
Μ.Κ. Αυτή είναι μια πολύ καλή ερώτηση. Θα μιλήσουμε εκτενέστερα για την περίοδο γύρω από την εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008, ως ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που άφησε βαθύ εντύπωμα στην ελληνική κοινωνία. Δεν ξέρουμε αν προωθήθηκε η φεμινιστική συνείδηση εκείνες τις μέρες, αλλά σίγουρα άνοιξε μια πολύ μεγάλη κουβέντα γύρω από το ζήτημα του φύλου.
Η αρχή έγινε λόγω της ευρείας και μαζικής χρήσης συνθημάτων όπως “μπάτσοι μουνιά σκοτώνετε παιδιά”, “πουτάνα, λεσβία, αστυνομία”, “πούστηδες μπάτσοι”. Αυτά υιοθετούσαν και πάρα πολλά παιδιά που πολιτικοποιούνταν εκείνες τις μέρες στο δρόμο. Όταν κάποια στιγμή εκφράστηκε η δυσαρέσκεια για αυτά τα συνθήματα, οι περισσότεροι είχαν τη συνηθισμένη αντίδραση: δεν είναι τώρα ώρα για τέτοια και αυτές οι συζητήσεις αποπροσανατολίζουν από την πραγματική δράση. Πολλές όμως από εμάς σκεφτόμασταν: αν δεν είναι τώρα η ώρα, πότε θα είναι; Στο κλίμα των ημερών νιώθαμε ότι σπάμε όλες τις διαφορετικές ταυτότητες, πολιτικές και μη, και βρισκόμαστε μαζί στο δρόμο ένα βήμα πιο κοντά σε αυτό που ονειρευόμαστε. Αισθανόμασταν πιο δυνατές και πιστεύαμε ότι ίσως τελικά είναι αλήθεια ότι όλα μπορεί να συμβούν. Πάνω σε αυτό το έδαφος ανοίχτηκαν και τα ζητήματα του φύλου από πολλές συντρόφισσες και συντρόφους.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν οι Μωβ Κουκούλες, μια γυναικεία ομάδα που συγκροτήθηκε εκείνες τις μέρες στην Αθήνα. Αυτές επιτέθηκαν στους μπάτσους με μπογιές, ενώ την επόμενη μέρα έκαναν παρέμβαση σε μια μαζικότατη συναυλία στο κέντρο της πόλης. Μίλησαν για την αντρική οικιακή βία, ειδικότερα των μπάτσων, απαριθμώντας τις γυναίκες που έχουν επίσημα δολοφονηθεί από συζύγους ή εραστές μπάτσους. Κατήγγειλαν επίσης την εμπλοκή της αστυνομίας στα κυκλώματα trafficking.
Ένα κείμενο που κυκλοφόρησε πολύ εκείνες τις μέρες, κάνοντας μεγάλη εντύπωση, λεγόταν αρχίδια εξέγερση σύντροφοι, με υπογραφή Riot Girls. Αυτό κατήγγειλε, πέρα από τα συνθήματα, συγκεκριμένες σεξιστικές συμπεριφορές εντός του κινήματος και δήλωνε ότι το πρόβλημα με τους μπάτσους είναι, όχι ότι δεν είναι αρκετά άντρες, αλλά ακριβώς το αντίθετο. Ακόμη, το πολύ ενδιαφέρον κείμενο Η αυτοκαταστροφή είναι δημιουργία, που έφερε την υπογραφή Κορίτσια στην Εξέγερση, μιλούσε για την εξέγερση ως: “Μια[ς] στιγμή[ς] παρόλα αυτά […] που ή θα φοβηθεί τον εαυτό της και θα συντηρεί τους αυτοματισμούς που τη δημιούργησαν ή θα αρνείται διαρκώς τον εαυτό της για να γίνεται κάθε στιγμή κάτι άλλο από αυτό που ήταν την προηγούμενη, προκειμένου να μην καταλήξει στην νομοτέλεια των πνιγμένων στην κανονικότητα εξεγέρσεων που υπερασπιζόμενες τους εαυτούς τους έγιναν μια άλλη μορφή εξουσίας.”
Στα τέλη του Δεκέμβρη του 2008 έγινε επίθεση με βιτριόλι στην Κωνσταντίνα Κούνεβα, καθαρίστρια, δυναμική συνδικαλίστρια, μετανάστρια. Το κίνημα είχε τα αντανακλαστικά να απαντήσει γρήγορα, ενώ κάποιοι/ες ανέδειξαν και την έμφυλη πτυχή της επίθεσης. Το ίδιο έγινε και τον επόμενο Μάρτη, με την εξέγερση στις γυναικείες φυλακές της Θήβας. Αφορμή της εξέγερσης ήταν ο θάνατος της Κατερίνας Γκουλιώνη κατά την εκδικητική μεταγωγή της, λόγω του αγώνα που έκανε ενάντια στους εξευτελιστικούς κολπικούς ελέγχους.
Γενικά, μπορούμε να πούμε ότι από το Δεκέμβρη του 2008 και έπειτα ζητήματα που σχετίζονται με το φύλο θίγονται όλο και περισσότερο. Αυτό οφείλεται στη μαζικότερη και ουσιαστικότερη εμπλοκή κόσμου σε ένα εύρος δραστηριοτήτων και αγώνων από την εξέγερση και μετά, αλλά κυρίως στη διαρκή προσπάθεια ομάδων και ατόμων να αναδείξουν τα θέματα αυτά.
Ζ. Αισθανθήκατε ότι εσείς (ως κορίτσια, ομοφυλόφιλοι, λεσβίες και τρανς) αποκλειστήκατε από κάποιους αγώνες από το 2007 και μετά;
Μ.Κ. Πάντα υπήρξαν (και υπάρχουν) στιγμές μεγάλης χαράς και ικανοποίησης καθώς και στιγμές εξίσου μεγάλης απογοήτευσης. Όσο τα ζητήματα που νιώθουμε να μας αφορούν και να μας καταπιέζουν “ανοίγουν” (και δεν ανοίγουν από μόνα τους, μιλάμε για μια συνεχή και επίμονη προσπάθεια επικοινωνίας τους με τον κόσμο γύρω μας), τόσο ανοίγουν και χώροι μέσα στους αγώνες τόσο αποκτούμε ορατότητα μέσα σε αυτούς. Από την άλλη όλη αυτή η προσπάθεια προσκρούει σταθερά σε μια αντίληψη για την κινηματική δράση που έχει συνεχή αναφορά στη βία, στην ετοιμότητα των υποκειμένων να την ασκήσουν και στην αποτελεσματικότητα αυτής ως δείκτη πολιτικής πλήρωσης. Αυτόματα, αυτή η νοοτροπία αποκλείει.
Βέβαια, όταν μιλάμε για αγώνες, πρέπει να πούμε ότι δεν εννοούμε αναγκαστικά το πώς υπάρχουμε στον δρόμο αλλά και το πώς υπάρχουμε σε συνελεύσεις, σε κουβέντες και πάσης φύσης δράσεις και δραστηριότητες. Το χώρο τον αποκτάς αλλά και σου παραχωρείται και από αυτήν την άποψη οι άντρες φαίνεται να τον μονοπωλούν συχνά με μια αυτοπεποίθηση που φαντάζει σχεδόν “φυσική” (καθώς και η έλλειψή της). Ωστόσο είναι σημαντικό να ξαναπούμε ότι σε αυτή τη, δυναμική για τα έμφυλα ζητήματα, περίοδο στην Ελλάδα ζούμε και πολύ συντροφικές στιγμές, μικρά ξεπεράσματα σε μια προσπάθεια να προχωρήσουμε μαζί.
Άλλη μία στιγμή είναι το κίνημα των πλατειών (κάτι αντίστοιχο με το ισπανικό φαινόμενο των Indignados και κάτω από την επιρροή των αραβικών εξεγέρσεων) που κατέκλυσε τα κέντρα των ελληνικών πόλεων το καλοκαίρι του 2011. Οι άνθρωποι καταλάμβαναν τις πλατείες των πόλεων τους για να συζητήσουν μέσα από αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες και χωρίς τη μεσολάβηση κομμάτων τα προβλήματά τους και να διαμαρτυρηθούν ενάντια στο σύστημα που ρήμαζε τις ζωές τους. Ωστόσο, το κίνημα των πλατειών υιοθετούσε έναν λόγο γενικό και ομογενοποιητικό, μιλούσε ως κοινωνία που σύσσωμη εναντιωνόταν στα κυβερνητικά μέτρα. Έτσι, παρουσίαζε μια γενικευτική εικόνα που ήθελε τα δέκα εκατομμύρια ανθρώπων που ζουν στην ελλαδική επικράτεια ενωμένα ενάντια στην πολιτική των τριακοσίων της βουλής. Αρνιόταν, όμως, με αυτό το σχήμα, να αντιμετωπίσει το απλό γεγονός ότι δεν αρκεί να το λες για να γίνουμε όλοι/ες ίσοι/ες. Αδυνατούσε να αντιληφθεί ότι τα κοινωνικά υποκείμενα βιώνουν με πολύ διαφορετικούς τρόπους την καταπίεσή τους και ότι η συνθήκη που βιώνει ένας μεσήλικας Έλληνας άνεργος είναι πολύ διαφορετική από αυτή που ζει μια μετανάστρια καθαρίστρια ή ένας φοιτητής ομοφυλόφιλος.
Δε θέλουμε να είμαστε άδικες: αρκετές πρωτοβουλίες αποπειράθηκαν να θίξουν τα προβλήματα των γυναικών (στην Αθήνα υπήρξε και ξεχωριστή ομάδα για το φύλο), οι εθνικιστικές ιδεολογίες αντιμετωπίζονταν επιθετικά και οι ρατσιστικές συμπεριφορές απομονώθηκαν και περιθωριοποιήθηκαν και όλα αυτά μετά από επίπονες προσπάθειες αγωνιστών και αγωνιστριών. Παρ’ όλα αυτά, είναι αλήθεια ότι η παρουσία των μεταναστών ήταν μικρή (τουλάχιστον μιλώντας για το παράδειγμα της Θεσσαλονίκης για το οποίο μπορούμε να έχουμε πιο πλήρη εικόνα) και σπάνια έβλεπες τρανς άτομα ή ομόφυλα φιλιά.
Ζ. Από την άλλη πλευρά, νιώθετε ότι έχετε συμμάχους στον αγώνα σας; Υπάρχει επικοινωνία και συνεργασία με άλλες (αντιφασιστικές, ελευθεριακές) ομάδες;
Μ.Κ. Εκτός από εμάς, υπάρχουν και άλλες ομάδες στην Ελλάδα, με αυτόνομα χαρακτηριστικά, οι οποίες ασχολούνται με το φύλο και τη σεξουαλικότητα. Με κάποιες από αυτές υπάρχει στενή συνεργασία. Για παράδειγμα, με την ομάδα Massqueerraid, που στεγάζεται πλέον στην κατάληψη Τerra Incognita στη Θεσσαλονίκη, έχουμε συνδιοργανώσει παρεμβάσεις και συνυπογράψει κείμενα και αφίσες. Επίσης παρακολουθούμε στενά κινήσεις που τώρα αναδύονται στην πόλη, όπως η ομάδα Αφορισμένες. Με άλλες ομάδες από την υπόλοιπη Ελλάδα άλλοτε υπάρχει πιο ουσιαστική σχέση, όπως με την ομάδα QV στην Αθήνα, άλλοτε η επικοινωνία βασίζεται σε προσωπικές σχέσεις, άλλοτε υπάρχει αλληλεπίδραση μέσω των δημοσιευμένων κειμένων. Αναφέρουμε το περιοδικό Μιγάδα, το Έκφυλο Καφενείο, καθώς και από την πρόσφατη κινηματική ιστορία τις No Woman’s Land, τις Noli Me Tangere και το έντυπο δρόμου Νάρκη, την ομάδα Στην Πρίζα κ.α. Ακόμα κι αν δεν έχουμε άμεση επαφή, πιστεύουμε ότι οι κινήσεις μας συναντιούνται και δομούν μαζί με άλλες κινήσεις μια ευρύτερη δημόσια σφαίρα των από τα κάτω, στην οποία τα ζητήματα του φύλου διεκδικούν παρουσία.
Επιπλέον, υπάρχουν συλλογικότητες, όπως η Φάμπρικα Υφανέτ στην οποία και στεγαζόμαστε, που κινούνται σε πολύ κοντινούς άξονες με τους δικούς μας, ερμηνεύοντας την πραγματικότητα με παρόμοια εργαλεία. Άλλωστε, πολλά μέλη του Μωβ Καφενείου συμμετέχουν και σε άλλες πολιτικές ομάδες και διαδικασίες. Έτσι, έχουν συμμετάσχει στην διοργάνωση διαφόρων δράσεων και πορειών π.χ. αντιφασιστικές πορείες, πορείες ενάντια στην κρατική καταστολή και την εκκένωση των καταλήψεων κ.λπ. Οι σχέσεις αυτές εξασφαλίζουν ότι δεν λειτουργούμε σε ένα κλίμα πολιτικής απομόνωσης, αλλά αλληλεπιδρούμε, συνυπάρχουμε και αποτελούμε μέρος ενός ευρύτερου δυναμικού κινήματος.
Ζ. Πέρα από την ομάδα σας βιώνετε υποστήριξη, αλληλεγγύη στην καθημερινότητα σας ;
Μ.Κ. Αντιλαμβανόμαστε την κοινωνία ως μια ανοιχτή, δυναμική διαδικασία, μέσα στην οποία οι αντιλήψεις αναμετριούνται και σε καθημερινό επίπεδο, χωρίς να υπάρχουν σαφείς διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στο «καλό» και στο «κακό». Επομένως, αν και έξω από τους ριζοσπαστικούς χώρους τα πράγματα είναι δυσκολότερα, προσπαθούμε σε κάθε περιβάλλον που βρισκόμαστε, π.χ. στο εργασιακό, στο βαθμό που είναι δυνατό, να συζητάμε τα ζητήματα φύλου. Η εμπειρία μας είναι ότι όσο πιο πολύ τα ζητήματα αυτά θίγονται σε καθημερινό επίπεδο, χρησιμοποιώντας άμεσα παραδείγματα και μέσα από την άνεση μιας συγκεκριμένης σχέσης, τόσο περισσότερο οι άνθρωποι επαναπροσδιορίζουν τις προηγούμενες βεβαιότητές τους. Όπως και εμείς με τη σειρά μας έτσι μπορεί να ερχόμαστε σε επαφή με βιώματα, που αλλιώς θα μας ήταν άγνωστα.
Επειδή στην ελληνική κοινωνία υπάρχει έλλειψη κουλτούρας γύρω από τα ζητήματα φύλου, έστω και σε επίπεδο δημοκρατικών δικαιωμάτων, ερχόμαστε αντιμέτωπες συχνά με σεξιστικές και ομοφοβικές συμπεριφορές στην οικογένεια, στο πανεπιστήμιο, στους χώρους εργασίας. Στην περίπτωση αυτή, προσπαθούμε να δημιουργούμε τον αντίλογο, περισσότερο ή λιγότερο επιθετικά, που αποδεικνύει ότι ο σεξιστικός λόγος δεν είναι μοναδικός και αυτονόητος. Συχνά βρίσκουμε ανθρώπους να συμφωνούν μαζί μας και να αντιπαρατίθενται με τη σειρά τους σε τέτοιες λογικές. Άλλοτε, άλλοι άνθρωποι πέρα από μας ξεκινούν την αντιπαράθεση, κι αυτό είναι πάντοτε το πιο ελπιδοφόρο. Αυτή η δουλειά σε καθημερινό επίπεδο δεν έχει μετρήσιμα αποτελέσματα, απαιτεί ετοιμότητα, θάρρος και πολλή υπομονή, είναι, όμως πολύ σημαντική.
Ζ. Πιστεύετε ότι υπάρχει σύγκλιση των αγώνων;
Μ.Κ. Οι περισσότερες από εμάς συμμετέχουμε και σε άλλες συνελεύσεις και διαδικασίες αγώνα (σωματεία βάσης, εργατικές συλλογικότητες, συνελεύσεις γειτονιάς, ομάδες αυτομόρφωσης). Σε αυτές τις διαδικασίες, βέβαια, προσπαθούμε να σπάσουμε τους έμφυλους ρόλους που μας έχουν ανατεθεί και κοινωνικές συμπεριφορές που μοιάζουν να έχουν φυσικοποιηθεί. Συγχρόνως, επιλέγουμε να εισάγουμε ζητήματα φύλου και σεξουαλικότητας στην προσπάθεια μας να μιλάμε για την διαπλοκή των συστημάτων εξουσίας και όχι για το καθένα από αυτά χωριστά. Αυτή η διαδρομή δεν ήταν πάντα εύκολη, αλλά νομίζουμε ότι τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες ομάδες επιχειρούν να συμπεριλάβουν έμφυλες αναλύσεις στην πολιτική τους. Για παράδειγμα, ένα σωματείο βάσης που μιλάει για το πώς οι σερβιτόρες υποτιμούνται ταυτόχρονα ως γυναίκες και ως εργαζόμενες. Από την άλλη, η συμμετοχή σε αυτούς τους αγώνες έχει εμπλουτίσει σημαντικά και την οπτική της δικιάς μας ομάδας.
Η σύγκλιση των αγώνων παραμένει για μας το ζητούμενο. Δεν αρκεί απλώς το ίδιο άτομο να συμμετέχει σε διάφορους αγώνες, ούτε μόνο η παρατακτική άθροιση των αγώνων αυτών στο κοινωνικό πεδίο. Η σημασία έγκειται στο κατά πόσο οι φεμινιστικοί αγώνες μπορούν να είναι ταυτόχρονα αντικαπιταλιστικοί αγώνες, οι αγώνες στους χώρους εργασίας να είναι ταυτόχρονα αγώνες στο πεδίο του φύλου.
Ζ. Έχετε συμμετάσχει σε δράσεις/καμπάνιες σε πανελλαδικό επίπεδο με άλλες φεμινιστικές ομάδες;
Μ.Κ. Οι δράσεις στις οποίες έχουμε συμμετάσχει, σε κλίμακα μεγαλύτερη του τοπικού, θα λέγαμε ότι ήταν στα πλαίσια ενός queer φεμινισμού. Η πρώτη ήταν η συμμετοχή μας σε ένα διήμερο φεστιβάλ που έλαβε χώρα στην Αθήνα το 2010, υπό τον τίτλο what queer fest. Στο διήμερο αυτό συμμετείχαν άτομα και συλλογικότητες από τον αναρχικό και queer εξωθεσμικό χώρο, αλλά παράλληλα η διοργάνωση αναφερόταν και συνομιλούσε και με το θεσμικό μέρος του LGBT κινήματος, π.χ. το Athens pride. Θεματικές που συγκρότησαν το λόγο του φεστιβάλ ήταν η σχέση φύλου και σεξουαλικότητας με την κατηγορία του έθνους αλλά και με την έννοια της επιστήμης, η διαπλοκή αυτών με την κοινωνική τάξη αλλά και η δημιουργία κοινοτήτων.
Η δεύτερη ήταν η παρέμβασή μας στο gay pride που διοργανώθηκε το 2012, για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη. Λόγω της αντίθεσής μας στον εμπορευματικό, θεσμικό χαρακτήρα της διοργάνωσης διατηρήσαμε τη διακριτή παρουσία μας σε σχέση με τις συλλογικότητες που συνδιοργάνωναν (και είχαν εγκατεστημένο ειδικό γι’ αυτές χώρο). Καθώς τα αντιομοφοβικά περιεχόμενα καλύπτονταν από το λόγο των άλλων ομάδων, η δική μας κριτική εστίαζε κυρίως στην ανάπτυξη της γκέι οικονομίας. Επιπλέον και πιο συγκεκριμένα αναφερθήκαμε στην εργαλειακή χρήση της σεξουαλικής διαφοράς ως μοχλό ανάπτυξης σε μια πόλη κατά τα άλλα συντηρητική, τόσο σε θεσμικό-διοικητικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
Ζ. Υπάρχουν άτομα στους κόλπους της ομάδας σας που πολιτικοποιούνται μέσω των φεμινιστικών αγώνων;
Μ.Κ. Το ζήτημα του φύλου δεν εξετάζεται από εμάς ως κάτι αποκομμένο, άλλα ως ένα πεδίο συνολικής σύγκρουσης και κριτικής στο υπάρχον από τη σκοπιά της έμφυλης καταπίεσης. Έχοντας, λοιπόν, στο νου μας τη διαπλοκή των συστημάτων καταπίεσης του φύλου, της τάξης, της σεξουαλικότητας και του έθνους, επιδιώκουμε να εισάγουμε και να εξετάσουμε τα έμφυλα ζητήματα σε όλες τις εκφάνσεις της πολιτικής μας δραστηριότητας. Επίσης η συνέλευση και τα καφενεία μας επιλέξαμε να στεγάζονται στο χώρο της κατάληψης Φάμπρικα Υφανέτ, κάτι που από μόνο του φέρνει τόσο εμάς, όσο και τον κόσμο που στηρίζει αυτά τα καφενεία, πιο κοντά σε έννοιες όπως η αυτοοργάνωση, η αυτοδιαχείριση, η άρνηση των εμπορευματικών σχέσεων. Το καφενείο θα μπορούσαμε να πούμε πως αποτελεί ένα χώρο πολιτικοποίησης, καθώς υπάρχουν άτομα που έρχονται σε πιο συχνή βάση σε αυτό, που πλαισιώνουν τις δράσεις μας και έπειτα τα συναντάμε και σε άλλες κινηματικές διαδικασίες.